සාහිත්‍ය සහ දේශපාලනය - ලිපි අංක 01
රුමේනියාවේ දැනියුබ් ගඟ පදනම් කරගෙන නිර්මාණය කර ඇති බ්‍රයිලා නම් වරාය නගරයේ 1884 වසරේදී උපත ලද ඔහුට මූලික අධ්‍යාපනයෙන් පසු අධ්‍යාපනයෙන් ඉවත්ව විවිධ කම්කරු රැකියාවල නිරතවීමට සිදුවෙයි. ඔහුගේ පියා ග්‍රීක මංපහරන්නෙකු වූ අතර ඔහු තම පියාව කිසිදිනෙක හමුවී නැත. රෙදි අපුල්ලන රැකියාවක නිරත වූ මව ඇසුරේ දිවි ගෙවූ ඔහු ඉතා දක්ෂ කියවන්නෙකු වුවද එයට දුප්පත්කම හරස් විය. පාසලෙන් ඉවත්ව ඔහු විවිධ ගබඩා සහ ආයතන වල සුළු රැකියාවල නිරත වූයේය. ධනවාදී ක්‍රමය විසින් තමාට අත්කර දුන් දුක්ඛිත ජීවිතය ගැන කල්පනා කළ ඔහු වයස විසිතුන වන විට රුමේනියාවේ සඟරාවලට ලිපි ලියන්නට පටන් ගත්තේ ය. කුඩා කළ සිට ක්ෂය රෝගයෙන් පීඩා විඳී ඔහු එයට ප්‍රතිකර්මයක් සොයා ස්විස්ටර්ලන්තය තෙක් ගියද ප්‍රතිකාරයක් නොලැබිණි. අවසානයේදී නැවත රුමේනියාවට පැමිණි හෙතෙම තීන්ත ආලේපකරන්නෙකු ලෙසත්, පසුව ඌරු කොටු පවත්වාගෙන යන්නෙකු ලෙසත් කටයුතු කළද අවසානයේ සියල්ල අතහැර ප්‍රංශයට ගොස් ලේඛකයෙකු වීම තෝරාගත්තේය. එයට ප්‍රධාන හේතුව වූයේ 1915 දී සාහිත්‍යය සඳහා වන නොබෙල් සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ ප්‍රංශ ජාතික ලේඛක රෝමන් රොලාන්ද් කෙරෙහි ඇතිවූ කැමැත්ත නිසාම ය. ප්‍රංශයට පැමිණි ඔහු රොලාන්ද් වෙත ලිපියක් යැවීය. එහෙත් එම ලිපිය රොලාන්ද් වෙත නොලැබී ගියේ ඔහු එම ලිපිනයේ නිරන්තර නොරැදුණු හෙයිනි.
1921 දී ඉස්ත්‍රාති උගුරු දණ්ඩ කපාගෙන සිය දිවි තොර කර ගැනීමට උත්සාහ කළේය. ඒ අසනීප තත්වයන් උත්සන්න වීම සහ ආතතිය වැඩිවීම හේතුවෙනි. කෙසේ වුවද මරණයට පත් නොවූ ඔහුව රෝහලකට ඇතුළත් කරන ලදී. රොලාන්ද් වෙත ලියූ දෙවෙනි ලිපිය ඔහුගේ සාක්කුවක තිබී හමුව රෝහලේ සේවකයෙකු වූ සමරිතානුවෙකු විසින් රොලාන්ද් වෙත ලබාදෙන ලදී.
මෙලෙස එදා දිවි තොර කර ගැනීමට උත්සාහ කළ ඔහු පසුකාලීනව ලෝකය පුරාම බෝල්කන්වරුන්ගේ ගෝර්කි නමින් ප්‍රකට නවකතාකරුවෙකු බවට පත් විය. ඉස්ත්‍රාති ගේ විශිෂ්ඨතම නවකතාවක් ලෙස සැලකෙන Kyra Kyralina නම් නවකතාවට ප්‍රස්ථාවනාවක් ලියමින් රෝමන් රොලාන්ද් මෙසේ ලියා ඇත.
“1921 ජනවාරි මාසයේ මුල නයිස්වල පිහිටි රෝහලකින් මට ලිපියක් ලැබිණි. එය දැඩි ඉච්ඡා භංගත්වයට පත් ව උගුර කපාගෙන තිබූ පුද්ගලයෙකුගේ ඇඳුමෙන් ඉවත් කරගත් එකකි. මම එය කියවීමි. මෙම අවුල්කාරී අතිදක්ෂ ආත්මයෙන් වෙව්ලා ගියෙමි. තැනිතලාව හරහා ගිනිදැල්මය සුළඟක් හමා ගියේය. මම මගේ දෑත මත බෝල්කන්වරුන්ගේ නව ගෝර්කිවරයෙකුගේ පාපොච්ඡාරණය රඳවාගෙන සිටියෙමි. ඔහුගේ ජීවිතය බේරාගැනීමට ඔවුහු සමත්වූහ. මට ඔහුව හමුවීමට අවශ්‍ය විණී. අපි එකිනෙකාට ලිපි ලියාගතිමු. අපි මිතුරන් බවට පත්වීමු. ඔහුගේ නම: ඉස්ත්‍රාති ය.”
එතැන් සිට ඉස්ත්‍රාති සහ රොලාන්ද් ඉතා දැඩි මිතුරන් බවට පත්වූහ. ඔවුහු නිතර ලිපි හුවමාරු කරගත්හ.
සිය ජීවිතයේ ධනවාදයට එරෙහිව කොමියුනිස්ට් විසඳුමක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටි ඔහු ප්‍රංශයේ රුසියානු සංගමයේ සභාපතිවරයා ලෙස ද කටයුතු කළේය. මහා රුසියානු විප්ලවයට වසර දහයක් පිරෙන මොහොතේදී රුසියාවට පැමිණීමට ආරාධනා ලැබූ බුද්ධිමතුන් අතරට ඉස්ත්‍රාති ගේ නමද එක්විය. ඒ අනුව 1927 දී ඉස්ත්‍රාති රුසියාව බලා ගියේ කොමියුනිස්ට් පාලනයේ පැවති රුසියාවේ ආශ්චර්යය විඳ ගැනීමට ය. එහෙත් එම සංචාරයෙන් පසුව ඉස්ත්‍රාති ගේ බලාපොරොත්තු බිද වැටිණි. සාමාන්‍ය රුසියානු ජනතාවගේ ජීවිතය ත්සාර් පාලන කාලයට වඩා ලොකු වෙනසක් සිදුව නැති බව ඔහුට හැඟී ගියේය. ඔහු ඒ පිළිබඳව කණගාටුවට පත් විය. මන්ද යත් ඉස්ත්‍රාති හැමවිටම පෙනී සිටියේ වැඩකරන ජනතාව වෙනුවෙන් වූ නිසා ය. කොමියුනිස්ට් පාලනය ට විරුද්ධව කතාකරන අය සතුරන් ලෙස හංවඩු ගසා ඔවුන් විනාශ කිරීම ගැන ඉස්ත්‍රාති කළ ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශයක් තිබේ.
රුසියාවේ මෙම වැඩපිළිවෙළ ගැන ඉස්ත්‍රාති ඔහුගේ රුසියානු සගයෙකුගෙන් විමසූ විට ඔහු පවසා තිබුණේ බිත්තර නොකඩා ඔම්ලට් හැදිය නොහැකි බව ය. එවිට පිළිතුරු දෙමින් ඉස්ත්‍රාති පවසා තිබුණේ, ‘ඔව් මට පේනවා ඔබලා බිත්තර කඩපු බව, ඒත් කෝ දැන් ඔය ඔම්ලට් එක?’ යනුවෙනි. රුසියාව ගැන වර්ණනාත්මක ලිපි ලියන්නට පැමිණි ඉස්ත්‍රාතිගෙන් එවැනි ලිපි ලියවුණේ නැත. මේ නිසාම පසු කාලයේදී ඉස්ත්‍රාති ට්‍රොස්කිවාදියෙක් ලෙසටත් පසුව කොමියුනිස්ට්වාදයේ හතුරෙකු ලෙසටත් හංවඩු ගැසිණි. මෙය ඔහුගේ සහ රොලාන්ද් ගේ මිත්‍ර සම්බන්ධයට ද බලපෑවේය. ඉස්ත්‍රාති රොලාන්ද් වෙත යැවූ අවසන් ලිපිය මෙබඳු ය.
3 Strada Paleolugu, Bucharest IV
March 21, 1935
ලෝකය මට විරුද්ධව දියත් කර ඇති විරෝධතා ව්‍යාපාරයට පසු තවදුරටත් ඔබට ලියන්නට මට ධෛර්යයක් නැත. කෙසේ වුවද, ඔබේ බුද්ධිය ගැන දන්නා නිසා, මිනිසුන් මා ගැන පතුරවන බොරු කිසිවක් ඔබ විශ්වාස නොකරනු ඇති බවට මම බලාපොරොත්තු වෙමි. ඒ කිසිවක් සත්‍යය නොවේ.
එහෙත් ඔබට, මම ජොර්ඩියන් ට ලියන ලද ලිපියේ ඇති මගේ වචනවලට අනුව මා විනිශ්චය කළ හැකිය. ඔව්, එයින් ඔබට මා විනිශ්චය කළ හැකි ය. කොමියුනිස්ට්වාදයට එරෙහිව මගේ විරෝධය, පැසිස්ට් හෝ යුදෙව් විරෝධි හෝ යකඩ ආරක්ෂකයෙකු (රුමේනියානු පැසිස්ට් පක්ෂයකි) යනාදී දේවලින් ඔබට මාව සදහටම ඉවත දැමීමට තරම් කාරණයක් නම් එය එසේ කරන්න, එහෙත් කොමියුනිස්ට්වාදියෙක් නොවීමට, එයට විරුද්ධ වීමට එය තමන්ගේ රටෙන් ඉවත් කිරීමට කෙනෙකුට ඇති අයිතියට ඔබ කරන්නේ අසාධාරණයකි. යමෙකු එය කරන්නේ ගෙවීමක් ලබාගැනීම සඳහා යැයි චෝදනා කිරීම වඩාත් පිළිකුල් සහගත ය. මක්නිසාද යත් මම දැඩි අසරණ තත්වයක සිටින අතර මා ජීවත්ව සිටින ඉතිරි කාලය ජීවත්වීම සඳහා මගේ සියළු කෘති සහ කාර්යයන් රාජ්‍ය පදනමකට පවරා දීමට මම සූදානම්ව සිටින බැවිනි.
මෙය තමන්ගේ හෘද සාක්ෂිය විකුණා දැමූ කෙනෙකු කරන කාර්යයක් නොවේ. කොමියුනිස්ට් විරෝධියෙක් වීමෙන් පසු මට මගේ හෘද සාක්ෂිය විකිණීමට අවශ්‍ය නම්, මට ඉතිරි ජීවිත කාලය සැපෙන් ජීවත් වීම සඳහා අති විශාල මුදලක් ලබාගත හැකි ය.
ඔබගේ විනිශ්චයට අනුව, ඔබේ
පනයිත් ඉස්ත්‍රාති
මෙම ලිපියට රොලාන්ද් යැවූ පිළීතුර මෙබඳු ය.
නැත, දැන් අපි එකිනෙකා හමුවීමේ කිසිදු ප්‍රශ්නයක් නැත. ඔබ විසින් කරුණු පැහැදිලි කළ යුත්තේ පුද්ගලික සංවාදයකදී නොවේ: ඔබට ප්‍රසිද්ධියේ කරන ලද නිශ්චිත චෝදනා ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රතික්ෂේප කළ යුතුය. එසේ නොමැතිනම් ඔබව ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දකිනු ඇත.
ඔබ විසින් Francis Jourdain වෙත ලියන ලද ප්‍රසිද්ධ ලිපිය ඔබ වෙනුවෙන් මිත්‍රත්වය රඳවා ගත් අය අධෛර්යමත් කිරීමට ප්‍රමාණවත් බව මම එකතු කරමි. (ඔබට ලිවීමට පෙර මම එය නැවත කියවා බැලුවෙමි.) රුමේනියානු ජාතිකවාදය, ඔබ එහි ප්‍රදර්ශනය කරන යුදෙව් විරෝධය, ප්‍රතිගාමී පක්ෂවලට ප්‍රශංසා කිරීම, ඔබ උදම් අනන ඔවුන්ගේ මිත්‍රත්වය, උපවාසයක යෙදී සිටින සිරකරුවෙකුගේ අශෝභන උපහාසය, මේ සියල්ල කැරලි ගසන්නේ ඔබ වැනි අතීතයේ ජීවත් වූ සහ දැන් එය පාගා දමන මිනිසෙකු තුළ ය.
අසතුටින් සිටින ඔබව, ඔබට, කිසි දිනක කිසිම දෙයක් නොතේරෙන, දේශපාලනයේ ඇලීමට පොළඹවන්නේ කුමන උමතුවක් ද? ඔබ දන්නා එකම දේ නම් දේශපාලනයෙන් අන්ධ වීම සහ නරකම දේශපාලකයන්ගේ සිහිවිකල් වූ මෙවලම වීමයි. සදහටම මෙම ක්‍රියාකාරකමෙන් ඔබව ඉවත් කරන්න! එහිදී ඔබ ඔබට සහ අන් අයටත් හානියක් හැරෙන්නට යහපතක් නොකරයි. කතා ලියන්න! ඔබට යම් ගැලවීමක් තිබේ නම්, එය කලාව තුළ පමණක් විය හැකිය.
රොමේන් රොලාන්ද්
https: // www.marxists.org/archive/istrati/1935/rolland.htm
කෙසේ වුවද මෙම අවසන් ලිපියෙන් පසු ඉස්ත්‍රාති නැවත රොලාන්ද් ට ලිපි ලියුවේ නැත. ඔහු ජීවත් වූයේ මාස ගණනක් පමණි.
