තෝල්ස්තෝයි මුණිවරයෙක් ය, නැතිනම් යක්ශයෙක්‍ ය යනුවෙන් ඔහුගෙ කෘති පසෙකලා, ඔහුගේ ජීවිතය සම්බන්ධයෙන් මත දක්වමින් ඔහුව දේවත්වයට සම කිරීමට හෝ රාක්ශයෙකුට සමකිරීමකට සමකාලීන, නූතන කලා විචාරකයන් මෙන්ම පොදු මිනිසුන් ද පෙළඹුණු බව නොරහසක්.
මුණිවරයෙකුට සමකරමින් තෝල්ස්තෝයිවාදී දහමක් ගැන සිතන්නට විචාරකයන් යොමු වූයේ, සිටුවර භූමිකාවෙන් ඉවත්ව ගැමියන් හා සහයෝගශීලීව කටයුතු කිරීමටත් වඩා ඔහුගෙ අවසන් කාලයේදී, නිවස හැරපියා පිටත්ව යාම, ගිහි ගෙය හැර ගිය සිදුහත් කුමරුගේ තත්ත්වයක් වැන්නකට සම කිරීමට යාමෙන්. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ 'මානව හිතවාදය හා එතෙර වියත් හු' කෘතියෙන්ද මීට සමීප අදහසක් ඔහු පිළිබදව ගෙන එනවා. වෙනතක් තියා බුදුදහම ගැන උනන්දු වෙමින් ඒ හා සබැදි කෘති කියවමින් සිටි තෝල්ස්තෝයිම, බුදුන්ගේ සහ ක්‍රිස්තූන්ගෙ ගිහි ජීවිතය ගැන කළ සදහන් ගැන ගෝර්කි සිය ලේඛනයක දැක්වූ බව, 'මහා පුරුෂයෙකුට බිරිදක්ව' කෘතියේ පෙරවදනෙහි ලියනගේ අමරකීර්ති ලියා තබනවා. තෝල්ස්තෝයිගෙ පවුල් ජීවිතය පිළිබදව පවා වෙනම කියවීම් බහුලවෙත්ම, බිරිද සෝන්‍යාගේ දින සටහන් හේතුවෙන් ඇයට එල්ල වූ පීඩාව බරපතල වූ බවත්, එය තුරුම්පුවක් කරගනිමින් විචාරකයන් චෝදනාමුඛයෙන් තෝල්ස්තෝයිට බැණ වැදුණු බවත්, තෝල්ස්තෝයිගේ බාල දියණිය සදහන් කරනවා.
ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රා තෝල්ස්තෝයි (සාශා) නම් වූ ඇය, The Tragedy of Tolstoy (ටෝල්ස්ටෝයි ශෝකාන්තය) නමින් කෘතියක් රචනා කරමින්, මවත් පියාත් දරුවනුත් අතර වූ පවුල් ජීවිතයේ ශෝකාන්තය ඉදිරිපත් කරන්නේ, මවට ද පියාට ද පක්ශ නොවී සමතැන සිටිමින්. මීට පෙර තෝල්ස්තෝයිගේ වැඩිමල් දියණිය ලියූ, Tolstoy Remembered ( 'මගේ ආදරණීය තාත්තා තෝල්ස්තෝයි') කෘතිය පැහැදිලිවම, සෝන්‍යාට පක්ශපාතීව සහ දළව සිය අත්දැකීම් ලෝකය ගෙන ආවක්. තම පියාව මුරුංග අත්තේ තැබීමටවත්, පහත හෙලීමටවත් නොයා, බුද්ධිමය විචක්ෂණයෙන් සිදුවීම් වටහා ගැනීමට සහ විස්තර කිරීමට ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රා මේ කෘතියෙන් සමත් වෙනවා.
පියෙකු, ලේඛකයෙකු, සැමියෙකු, සිටුවරයෙකු, ගුරුවරයෙකු, ගොවියෙකු වශයෙන් එක් එක් භූමිකාවලදී තෝල්ස්තෝයි කටයුතු කළ හැටි සමබරව තේරුම්ගන්න මෙතරම් කදිම කෘතියක් මෙතෙක් සිංහල බසට පරිවර්තනය වී නැහැ. ප්‍රවීණ පරිවර්තක ආනන්ද අමරසිරි මෙම කාර්ය ඉටුකරනවා.
දෙවියාත් යක්ශයාත් ඕනෑම මිනිසෙකු තුළ ජීවත් වෙන බව අපි දන්නවා. ප්‍රසිද්ධ ලේඛකයෙක්ගෙ ජීවිතය කියෙව්වම, ඔහු සාහිත්‍ය කෘති ලිව්වේ මේ සේරම අතරෙ නේදැයි හිතෙන්න ගන්නවා. සමහරවිට මේ දැනුම තෝල්ස්තෝයිගේ කෘති කියවද්දි අමතර වාසියක්ව පසුපසින් ඇවිත් පාඨකයාව පෝෂණය කරනවා. හෙන්රි ට්‍රෝශාට් විසින්, රචනා කළ තෝල්ස්තෝයි චරිතාපදානය බොහෝකොටම ඔහුගෙ සාහිත්‍ය ජීවිතය සමග ගෙවුණු සැබෑ ජීවිතය ඉලක්ක කරගෙන ලියවුණත්, සාශාගේ කෘතිය පණ ගැහෙන මිනිහෙක් ඇසුරු කළාක් වැනි හැගීමක් ගෙන එනවා.
"නාකි බොරුකාරයා! බම්මන්නා! උඹ බොරු කියනවා. උඹ එකක් ලියනවා. තව එකක් කරනවා. උඹ ගෑනිගෙ පිටිපස්සෙ හැංගෙනවා. උඹ අතට පයට වැඩකාරයොත් ආයුධ සහිත මුරකාරයොත් තියාගෙන රදලයෙක් වගේ ජීවත්වෙනවා! නාකි වංචාකාරයා!
ඇති, ඔය ඇති සහෝදරයා!' යි තාත්තා ඉතා සන්සුන්ව ඔහුගේ කතාව නතරකළේය. "කේන්ති ගන්න එපා. මට චෝදනා කළාට ස්තූතියි, ස්තූතියි!"....
"ඒක මට කොපමණ අවශ්‍ය දෙයක් ද. බොහෝමත්ම ඕනෑකරන දෙයක්" කාමරයෙන් පිටවී යද්දී තමාට ම මුමුණා ගන්නාක් මෙන් ඉතා පහත් හඩින් තාත්තා එසේ මිමිණුවේය".
