‘ඔබට යුද්ධය දක්නට ලැබෙන්නේ සංගීතය හා රණබෙර මධ්‍යයේ ධජපතාක ලෙළ දෙන්නා වූද, සාඩම්බර ගමන් ඇති ජෙනරාල්වරුන්ද සහිත අලංකාර විචිත්‍ර ස්වරූපයෙන් නොව එහි සැබෑ ස්වරූපයෙනි. එනම් ලේ තුළිනි. වේදනාව තුළිනි. මරණය තුළිනි...’
මෙය ක්‍රිමියානු යුද්ධයේ ඉදිරිපෙළ කාලතුවක්කු වෙඩික්කාරයෙකු වශයෙන් සිය නොහික්මුණු තරුණ අවධියේ රුසියානු භට කණ්ඩායම වෙනුවෙන් සේවය කළ අසහාය ලේඛක ලියෝ තෝල්ස්තෝයි ප්‍රංශ සහ රුසියානු හමුදා යුද පවත්වන සෙවෙස්තපෝල් නගර මධ්‍යයේ සිටිමින් වෙඩිලි හා බෝම්බ ප්‍රහාර මැද රචනා කරන ලද සෙවෙස්තපොල් සටහන් නම් කෘතියෙන් උපුටා ගත්තකි.
සෙවෙස්තපෝලය වනාහි දකුණු ආසියාවේ කළු මුහුදට යාබදව ක්‍රිමියානු අර්ධද්වීපයේ පිහිටි ප්‍රමුඛ නාවික හමුදා මූලස්ථානයකි. මෙය රුසියාව සහ ප්‍රංශය අතර පැවති එම යුද්ධයේදී හමුදා සටන් සිදු කළ ප්‍රධාන නගරය ද විය. ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යයා සමඟ වියවුලක් පැන නැගීමද, ඔවුන්ගේ බිම් ප්‍රදේශ රුසියාවට ඈදා ගැනීමද, සෙසු රටවල් සමඟ පැවති සතුරු තත්ත්ව හේතුවෙන්ද ඔතෝඩොක්ස් පල්ලියේ බලය ප්‍රංශ රෝමානු කතොලික පල්ලිය සතුවීමද වැනි කරුණු ගණනාවක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඇති වූ යුදමය තත්ත්වය ක්‍රිමියානු යුද්ධයට පසුබිම් වූ කාරණා විය. දශක ගණනාවක් පුරා ලෝකයේ බලය දිනාගැනීමට කළ සටන්වල රුසියාව ස්පර්ශ වෙමින් සිටි අතර අභ්‍යවකාශයට මිනිසා යැවීමේ ක්‍රියාකාරකම් ආශ්‍රිතව ද ඇමරිකාව හා තරගකාරීව කටයුතු කළ ඉතිහාසයක් ද විය. යුරල් කඳුවැටියෙන්ද, දොන් නදියෙන්ද, ස්ටෙප්ස් තණ භූමියෙන්ද, කළු මුහුදින්ද, අක්කර ගණන් පැතිරී පවතින විසල් වන හා ගිරි දුර්ගවලින් ද සමන්විත රුසියාව සිය දේශයට ප්‍රේම කරන ඒ නමින් ඔද වඩන පීටර්බර්ග් ප්‍රමුඛ නගරවාසීන්ගෙන්ද ගම්බද ගොවියන්ගෙන්ද සැදුම්ලත් භූමියක් විලසින් ලෝක අවධානය දිනාගෙන තිබේ. චීනය වැඩිම ජනගහනය වාර්තා කරද්දී විශාලම දේශය ලෙසින් රුසියාව නම දිනාගෙන සිටී. සාඩම්බර ඉතිහාසයකටද විප්ලවීය දේශපාලන නායකත්වයටද හිමිකම් කියන රුසියාවට ආරම්භයේ පටන් විවිධ ජන කණ්ඩායම් සංක්‍රමණය වෙමින් නන්විද සංස්කෘතික ආකල්‍යයක් උරුම වූ රාජ්‍යයක් වෙයි. රුසියාව මුහුණ පෑ බල අරගලවලින් ක්‍රිමියානු යුද්ධය ප්‍රධාන තැනක් ගනී.
ඕනෑම දේශයක යුද්ධයක් පවතින කාලසීමාවත් ඉන්පසුවත් ගොඩනැගෙන යුද සාහිත්‍යයත් රුසියාවේ කිදා බැස තිබෙන්නේ මහා පරිමාණ වශයෙනැයි කීම අතිශෝක්තියක් නොවේ. පාලකයාගේ සිතැගි අනුව හැසිරෙන රාජ්‍ය සුරැකීමේ ම නිල කණ්ඩායමක්ව නියුතු හමුදා සෙබලුන් රණවිරුවන් ලෙසින් අර්ථ ගන්වමින් ප්‍රශස්ති ගයන සිරිලක කෘතීන් මෙන් නොව සෙසු රටවල ඒවායේ දුක්ඛිත ඛේදාන්ත ලේඛකයන් විසින් වමාරනු ලැබේ. මෙරට නම් ඒවා පවා උතුරුකරේ දමිළ සාහිත්‍යකරුවන්ට සහ ජනයාට තහනම් වෙයි. එවැනි යුද තේමා කතා හෝ කවි ඉන්දියාවට හෝ සෙසු රටකට ගොස් ප්‍රකාශනය කිරීමට ඔවුන්ව සිදුව ඇත්තේ එහෙයිනි. මංජුල වෙඩිවර්ධනගේ ‘මාතෘකාවක් නොමැති මාතෘභූමිය හෙවත් දෙමළ කවි’ දෙමළ බසට පරිවර්තනය වූයේද එවැනි ගැහැට විඳිමිනි. බංකර් කුරුටු ගී වැනි යුද තේමා කරගත් බොහෝ කෘති පාලකයාගේ මතයට ආවඩයි. එවන් කෘති පරිවර්තන කාර්යයෙන් විනා සිංහල සාහිත ක්ෂේත්‍රයේ අත්දකින්නේ මද වශයෙනි. සෙවෙස්තපෝල් සටනේ විස්තර වැදගත් වන්නේ මෙවන් තත්ත්වයක් හමුවේදීය.
ලියෝ තෝල්ස්තෝයි එවකට 26වියැති රුසියානු ලුතිනන්වරයකු වූ අතර ඔහුට භාරව තිබුණේ සෙවෙස්තපෝල්හි ඉදිරිපෙළ යුද වදින අට්ටාලය ඉදිරිපිට කාලතුවක්කු වෙඩික්කරුවකු වශයෙන් සේවයේ නිරත වීමයි. යුද්ධයෙන් පසු හෙතෙම සේවයෙන් ඉවත්වීය. ඔහු සෙවෙස්තපොල්හි සිටි කාලය තුළදී සිදුවූ දෑ කොටස් තුනක් වශයෙන් වෙන් කර රචනා කරන්නට යෙදිණි. ඒ සෙවෙස්තපෝල් දෙසැම්බර් මාසයේදී(1854), සෙවෙස්තපෝල් මැයි මාසයේදී(1855) සහ සෙවෙස්තපෝල් අගෝස්තු මාසයේදී(1855) ලෙසිනි. මේ රචනා Sevastopol sketches ලෙසින් නම් වූ අතර එහි පළමු කොටස 1855දී ‘සමකාලීනයා’ (Contemporary) නම් සඟරාවේ පළ විය. මේ කෘතිය ‘යුද්ධය හා සාමය’ නම් මාහැඟි ග්‍රන්ථය රචනා කිරීමට පෙරාතුව තෝල්ස්තෝයි විසින් අත්හදා බැලීමක් වශයෙන් රචනා කරන්නට ඇතැයි සැලකේ. හමුදා සේවයේ යෙදී සිටියදී ඔහු ලද අත්දැකීම් සෙසු කෘති සඳහා ද ඉවහල් විය. යුද කටයුතු සම්බන්ධව ඔහු රචනා කළ කොසැක්ස්(The Cossaks) සහ හජි මුරාඩ් (Hadji Murad) නම් කෘතිද පෙන්ගුයින් ප්‍රකාශන ලෙසින් පසුව පළ කෙරිණි. එච්. ජයරත්න විසින් මෙය රුසියානු භාෂාවෙන් සිංහලයට පරිවර්තනය කරන ලද්දේ ‘යුද පෙරමුණක තෙමසක්’ නමිනි.
“හිමිදිරි උදෑසන සූර්යාලෝකය සපූන් කන්දට ඉහළ අහස වර්ණ ගැන්වීම ආරම්භ කළා පමණි. රාත්‍රී අඳුරු පටලය මුදා හැර අඳුරු නිල් පැහැ මුහුද කෙළිදෙළෙන් රඟන්නට පළමු හිරු කිරණ අපේක්ෂාවෙන් සිටියි. මුහුදු බොක්ක දෙසින් සීතල හා මීදුම ගලා එයි. සියල්ල අඳුරුය. හිම නැත. එහෙත් අලුයම තියුණු සීතල මුහුණ වෙලා ගනියි. දෙපා පුපුරු ගසයි. ඈතින් නොනැවතී ඇසෙන මුහුදු ඝෝෂාවත්, හෙන පුපුරන්නාක් මෙන් නොකඩවා ඇසෙන වෙඩි හඬත් සෙවෙස්තපෝල්හි උදෑසන නිහඬතාව බිඳ දමයි. බොල් හඬින් නෞකාවන්හි අටේ කනිසම නාද වෙයි”
තෝල්ස්තෝයිගේ වර්ණනයට හසුවන්නේ වරාය අවට භූමි ප්‍රදේශයේ ස්වභාවයයි. සෙවෙස්තපෝල් දෙසැම්බර් මාසයේදී කොටස ඇරඹෙන්නේ සෙවෙස්තපෝල් නගරය යුද භූමියක් වශයෙන් විනාශ වූ ආකාරයෙන් නොවේ, යුද්ධයේ ආරම්භක අවස්ථාව නියෝජනය කරමිනි. ප්‍රංශ හමුදා විසින් සෙවෙස්තපෝල් නගරය වටලනු ලැබූ මුල් අවදියේ හමුදා සෙබළු උද්යෝගයෙන් ඊට සහභාගීවූහ. අඟුරු දැලි මඩ වැකි සෙබළ මුළුද, ගමන්මාර්ගයේ මිය ගිය භටයින් පිරි දෝලා ඔසවාගෙන යන මිනිසුන්ද, නගර ශාලාවේ වැතිර සිටින රුධිරය වහනය වන සෙබළුද, ඔවුන් බේරාගැනීමට එහෙ මෙහෙ දුවමින් තියුණු පිහි තල ශරීර තුළට කිදා බස්වමින් යළි සකසනු නොහැකි ලෙස විනාශ වූ අත් පා කපා දමන වෛද්‍යවරුන්ද, බෙහෙත් රුධිරය දුහුවිලි මුසු ගන්ධයද, වරාය හා නගරයේ වෙළඳාම් කරමින් සුරුට්ටු උරමින් යුද කටයුතු පිළිබඳ කතාකරන මහලු හමුදා සෙබළුද, කාන්තාවෝද, තැබෑරුම්කරුවෝද, පැපිරස් සිගරට්ටු උරමින් බංකර්වල කාඩ් සෙල්ලම් කරන නිලධාරීන්ද ආදීන්ගෙන් එය සුසැදිය. යුද්ධයේ බැට නොඅඩුව කන, මරණය ආසන්නයේ ම සිට යුද වදින සෙබළු සිටින හතරවෙනි අට්ටාලය පිළිබඳව ඇතැමෙක් පවසන සත්‍ය කතාද, මුසා ද, ප්‍රශස්ති කතාද ලාංකේය පාඨකයාට ඇතැම් රූපවාහිනී තිර ඔස්සේ ජන හිසට පොවන මෙරට යුද ඉතිහාසයේ අවසාන අදියර සබැඳි පුවත් සිහිවිය හැකිය. තෝල්ස්තෝයිගේ රචනා ක්‍රමයෙහි තියුණුම යථානුරූපීම විලාසය හමුවන්නේ මෙහි පළමු කොටසෙනැයි කීම අතිශයෝක්තියක් නොවනු ඇත. සෙවෙස්තපෝල් නගරයට මේ දැන් ගොඩබට ආගන්තුකයකුට සියල්ල කියාදෙමින් සමීපයේ රැඳී සිටින හිතෛෂියකු මෙන් රචකයා සිය කතා විලාසය මෙහෙයවයි. පාඨකයාට ‘ඔබ’ ලෙසින් අමතමින් මාර්ග උපදෙස් දෙමින්, ඔබට හැ‍ගෙන දැනෙන ආකාරය පවා ඇති සැටියමැයි සිතෙන පරිදි චිත්තරූප නංවන භාව අළලාලන භාෂා රටාවක් ඔහු සතු බවට මෙම කෘතිය දෙස් දෙයි. මේ උපුටනය බලන්න.
“එක්වරම ඔබගේ ශ්‍රවණේන්ද්‍රියයන් පමණක් නොව සියලු ඉන්ද්‍රියයන් වෙව්ලුම් කවන අති භයංකර ශබ්දයකින් ඔබගේ සර්වාංගයම ගැහෙන්නට පටන් ගනී. ඒ සමඟම ඉගිලී යන උණ්ඩයේ ගිගුම් හඬ ඔබට ඇසෙන්නේය. වෙඩි බෙහෙත්වලින් නැගෙන ඝන දුමින් ඔබත් වේදිකාවත් ඒ මත ඇවිදින නාවික භටයින්ගේ විවිධ අදහස් උදහස් අසන්නට ලැබෙන්නේය. ‘හරියටම කවුළුව ඇතුළටම වැටුණා. දෙන්නෙක් මැරිලා වගේ...අන්න උස්සන් එනවා’ ඔබට එවැනි ප්‍රීතිමත් කෑගැසීම් ඇසෙනු ඇත. ‘අන්න උන් අවිස්සුණා. දැන් අපට තියාවි’ යි කිසිවෙක් කියති. සැබැවින්ම ඒ සමගින් විදුලි කෙටීමක් හා දුම්වලාවක් ඔබට පෙනෙන්නේය. තාප්පය මත නැග සිටින මුරභටයා ‘කා...ල...තුවක්කු...!’ යි කෑ ගසන්නේය. ඒ සමඟම ඔබ අසළින් ම හඬ දෙන උණ්ඩයක් පොළොවෙහි කිඳා බැස වළක් සාදමින් ඔබ වටා ගල් කැබලි හා මඩ විසුරුවා හරියි. ඒ උණ්ඩයෙන් කෝපයට පත්වන නිලධාරියා දෙවැනි හා තුන්වැනි කාලතුවක්කුවලටද උණ්ඩ පිරවීමට අණ කරයි.”
රුසියානු යුද පිටියේ ස්වභාවය ඇස් ඉදිරියේ මවන මෙම අප්‍රේල් මස කතාවේ අවසානය ප්‍රීතිදායකය. ‘යුද්ධය හා සාමය’ කෘතියේදී ප්‍රංශ භටයන්ගේ ආක්‍රමණ හමුවේ එහි වාසීන් ‘අනේ අපේ රුසියානු අම්මා’ යැයි කියමින් ශෝක වන්නේ ඇතැමුන් මාතෘ භූමි යයි කියන පටු ජාතිවාදී ආකල්පයෙන් නොවේ. කෘෂිකර්මය හා සබැඳි වගා අස්වනු ලබාදෙන තැනැත්තිය වැනි අදහසක් ඇතුළත් බැවින් එය මාතෘ වේ. ඔවුන් රුසියානු සුරංගනා කතාවල එන බාබායිගා යකින්නව පවා විටෙක මාතෘවරියක් ලෙසින් දකී. අතීතයේ පටන් පැන නැගි මෙවන් සංකල්ප රුසියානු පරිවර්තන සාහිත්‍ය අධ්‍යයනයේදී නොමදව දක්නා ලැබෙයි. එහෙත් සිය ආඩම්බරය වඩාත් ඔප දමමින් සෝබන කතා කීමට කැමති හමුදාවේ ඉහළ නිලධාරීන් ‘දරුවනි අපි මැරෙමු, ඒත් සෙවෙස්තපොල් අත් නොහරිමු’යි කී විට ඒ බැව් නොදත් අත්දැකීම් හීන ආධුනික තරුණ සෙබළු ‘හුරා හුරා! මැරෙමු මැරෙමු!’ ද කී අවස්ථා ද වූ බව තෝල්ස්තෝයි පවසයි.
සෙවෙස්තපෝල් මැයි මාසයේ කතාවේදී රචකයා ක්‍රමයෙන් කතාව තුළට හමුදාවේ එක් එක් නිල දරන චරිත රැගෙන එයි. යුද අට්ටාල අවට දරුණු සටන් ඇවිලෙන සමය මෙහි නිරූපිතය. ප්‍රධාන චරිතය මිහයිලෆ් නම් පාබල හමුදා නිලධාරියෙකි. කලුගින්, ගලිත්සින් කුමාරයා, නෙෆෙර්දෙෆ්, ප්‍රස්කුහීන් ආදී ඉහළ නිලධාරීන් යුද්ධය පැවති ඉසව්වට නොයා අණ දීම් පමණක් කරමින්, සාමාන්‍ය භටයන්ව යුද සේවයේ යොදවමින්, තරු සහ පදක්කම් දිනාගැනීමෙහි කූඨ සැලසුම් සකසමින්, ප්‍රභූ දිවියේ අහුමුළු ඉදිරිපත් කරමින් ඔවුන් නිරුවත් කර දමයි. කිළිටි වැරහැලි ඇඳ මූණ කටවත් නොසෝදා සිටින සෙබළ මිනිසුන්ට වීරයෝ වෙන්න බැරි යැයි ගලිත්සින් කියයි. හමුදා නිලධාරීන් ඉහළ නිලධාරීන්ගේ අණ දැනුම් දීමට පැමිණියද කලුගින් ඔවුන්ව ගණන් නොගෙන සිටී. යුද අගල අවට රාත්‍රී අහසේත් තරු මෙන් බෝම්බ පුපුරනු බලන කලුගින් කොච්චර ලස්සන දර්ශනයක්දැයි කියමින් එහි චමත්කාරය නරඹයි. රණ බිම දෙසින් හුරා! යන ඝෝසාව ඇසෙද්දී ඒ ශබ්දය ප්‍රංශ භටයන්ගේද නැතහොත් ස්වකීය භටයන්ගේදැයි අසමින් ඕනෑකමින් සවන්දෙයි. සටන් ඇවිලෙන පෙදෙස වෙත දිව යද්දී ඇද වැටී මඩ නාමින් බියගුලුව සැඟවී වැතිරී සිටීම කිසි භටයකුට නොපෙනුනේ යැයි සිතමින් සැනසුම් සුසුම් හෙළයි. කතාන්දරයේ වීරයා මේ චරිත කිසිවෙක් නොව, තමා පවසන සත්‍යය පමණක් බව කතුවරයා පවසයි.
සෙවෙස්තපෝල් අගෝස්තු මාසයේදී ප්‍රංශ හමුදාව සෙවෙස්තපෝල් නගරය අල්ලාගනී. එහි දැක්වෙන්නේ යුද්ධයෙහි පළපුරුදු කසෙල්සොෆ් හා ඔහුගේ මලනුවන් යුද කටයුතුවලට පැමිණීමේ හා ඊට මුහුණදීමේ අවස්ථායි. කාලතුවක්කු ප්‍රහාර එල්ලවීමෙන් කඩා වැටුණු නිවාසවල සිටි සාමාන්‍ය ජනයා හැකි පරිදි උස් ස්ථානවලට නැගී යුද්ධය නරඹමින් විලාප නගති. සිය භටයන් පිළිබඳව අපමණ විශ්වාසයෙන් සිටි වැසියෝ සෙවෙස්තපෝල් නගරය සතුරන්ට යටත් වූ බව පිළිගත නොහැකිව තුෂ්නිම්භූතව බලා සිටිති.
රුසියානු බසින් සිංහල බසට පරිවර්තන කටයුතු කරන ජයරත්නයන්ගේ මෙම කෘතිය මුල් රචකයාගේ භාෂා භාවිතය නොනසා එලෙසින්ම ගෙන එයි. යුද්ධය පිළිබඳ කෘති සම්බන්ධයෙන් රචකයන්ගේ දේශපාලන දැක්ම ගැන වෙනම කියවීමක නියැළීමට අවැසි වත්මනක සිටින අපට මෙම කෘතිය හුදු පාලක හෝ දේශයක ප්‍රශස්තියකින් ඔබ්බට යුදබිමක අමිහිරි සැබෑ තතු පිළිබඳ කතාන්දරයක් බැව් දැනේ. හැඟේ.
